Aktualności

Było to już drugie spotkanie najwybitniejszych w Polsce specjalistów z zakresu badań poligraficznych (wariograficznych) w WSPiA. Konferencja połączona była ze Zjazdem Polskiego Towarzystwa Badań Poligraficznych. Poprzednie odbyło się w dniach 11 – 12 grudnia 2015 r., a jego tematem były instrumentalne i nieinstrumentalne metody detekcji nieszczerości. Wzięło w nim udział ponad 70 przedstawicieli nauki prawa karnego, kryminalistyki, kryminologii, a także psychologów oraz funkcjonariuszy służb mundurowych.

W konferencji pt. „Badania poligraficzne (wariograficzne) i inne metody detekcji nieszczerości – aktualne uwarunkowania prawne i stan nauki” uczestniczył m.in. prof. Jan Widacki z Krakowskiej Akademii Andrzeja Frycza Modrzewskiego, prekursor badań wariograficznych w Polsce, prof. Czesław Kłak, Dyrektor Kolegium Prawa WSPiA, dr Piotr Blajer, Dziekan Okręgowej Rady Adwokackiej w Rzeszowie, Marcin Gołaszewski, Prezes Polskiego Towarzystwa Badań Poligraficznych, Agnieszka Leszczyńska, Wiceprezes Polskiego Towarzystwa Badań Poligraficznych, SSO Grzegorz Maciejowski, wykładowca WSPiA oraz SSR dr Marcin Dudzik, wykładowca WSPiA. Dyskusji przysłuchiwali się także biegli prowadzący badania poligraficzne, sędziowie, prokuratorzy, funkcjonariusze Policji, a także dyrektorzy zakładów karnych i aresztów śledczych ze wszystkich jednostek penitencjarnych Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Rzeszowie.

Dr Ewa Leniart, Wojewoda Podkarpacki podkreśliła w liście skierowanym do uczestników konferencji, że cieszy ją, iż zjazdy Polskiego Towarzystwa Badań Poligraficznych znalazły swoje stałe miejsce w kalendarzu imprez organizowanych w Wyższej Szkole Prawa i Administracji. – Jest to doskonała okazja do zaprezentowania branżowemu środowisku możliwości, jakie daje otwarte niedawno Podkarpackie Centrum Kryminalistyki, Kryminologii i Medycyny Sądowej. Ta nowoczesna baza badawczo – rozwojowa poszczycić się może doskonale wyposażonymi laboratoriami i pracowniami. Nowe kierunki współpracy ze środowiskiem praktyków, oparte o innowacyjne technologie i ciekawe projekty badawcze to doskonałe instrumenty podnoszące jakość nauki na Podkarpaciu. Dlatego też z uznaniem obserwuję działalność WSPiA zapewniającą praktykom i naukowcom dostęp do najnowszych technologii kryminalistycznych – dodała dr Ewa Leniart.

Wykład inaugurujący konferencję wygłosił prof. Czesław Kłak, Dyrektor Kolegium Prawa i Dyrektor Podkarpackiego Centrum Kryminalistyki, Kryminologii i Medycyny Sądowej WSPiA, a jednocześnie członek Komitetu Naukowego Polskiego Towarzystwa Badań Poligraficznych. Jego tematem była zasada nemo se ipsum accusare tenetur w kontekście badań poligraficznych (wariograficznych).

Zdaniem prof. Czesława Kłaka, skoro badanie na poligrafie wymaga aktywnego udziału badanego, warunkiem umożliwiającym przeprowadzenie takich badań musi być zgoda osoby badanej. – Z tego też względu obecnie obowiązujące przepisy kodeksu postępowania karnego ocenić należy pozytywnie, zaznaczając, że trafnie ustawodawca wykluczył możliwość przeprowadzenia badania poligraficznego (wariograficznego) w związku z przesłuchaniem. Przesłuchiwany powinien mieć zapewnioną swobodę wypowiedzi, dlatego też stosowanie instrumentalnych metod detekcji nieszczerości (badania wariograficzne) nie może być powiązane z tą czynnością dowodową – zaznaczył prof. Czesław Kłak.

Referent odniósł się również do możliwości stosowania badań poligraficznych na etapie postępowania wykonawczego. Zdaniem prof. Czesława Kłaka w kodeksie karnym wykonawczym nie wprowadzono przepisu, który takie badanie umożliwia. Wprawdzie w tej fazie postępowania skazanego nie chroni domniemanie niewinności, z którego wynika zasada nemo se ipsum accusare tenetur, ale ingerencja w sferę wolności i praw jednostki musi mieć wyraźną podstawę prawną, a tej brak – wskazał prof. Czesław Kłak.

Jego zdaniem, problematyczne jest również to, czy sam skazany może wyrazić zgodę na takie badanie. – Tam gdzie ustawa daje możliwość skazanemu, aby wyraził zgodę na ingerencję w sferę jego wolności i praw, obowiązuje wyraźne rozwiązanie ustawowe, takie jak np. w przypadku badań psychologicznych lub psychiatrycznych. W odniesieniu do badań poligraficznych takiej możliwości nie przewidziano. Nie wydaje się wiec możliwe, aby dyrektor zakładu karnego mógł zezwolić na takie badanie, nawet w sytuacji, gdy żąda tego osadzony i deklaruje chęć pokrycia jego kosztów – podkreślił Dyrektor Kolegium Prawa.

Marcin Gołaszewski, Prezes Polskiego Towarzystwa Badań Poligraficznych oraz Agnieszka Leszczyńska, Wiceprezes Towarzystwa, zaprezentowali uczestnikom praktyczne aspekty badań poligraficznych. Przedstawili również pytanie formułowane wobec biegłych z zakresu badań poligraficznych przez sądy, typowe błędy w tym zakresie, jak również odnieśli się do samej metodyki prowadzenia badań, ich wartości diagnostycznej oraz dowodowej.

Mjr Mariusz Kocaj z Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Rzeszowie przedstawił problematykę prognozowania zachowania skazanego po ewentualnym opuszczeniu jednostki penitencjarnej w kontekście badań poligraficznych. Zdaniem referenta, należałoby rozważyć możliwość stosowania takich badań w odniesieniu do tych skazanych, którzy powrócili do jednostki penitencjarnej po czasowej zgodzie na opuszczenie zakładu karnego. Pozwoliłoby to zweryfikować zachowania skazanego podczas pobytu poza jednostką. Mjr Mariusz Kocaj zaznaczył również, że dostrzega potrzebę rozważania wprowadzenia możliwości stosowania badań poligraficznych w odniesieniu do osób skazanych za przestępstwa popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych, po tym, jak zakończą odbywanie kary pozbawienia wolności. Miałby to na celu skuteczniejsze monitorowanie ich zachowania po opuszczeniu jednostki penitencjarnej.

Prof. dr hab. Jan Widacki, odnosząc się do problematyki badań poligraficznych, wskazał na konieczność uwzględnienia dorobku zagranicznego, nie tylko europejskiego, w ocenie wartości diagnostycznej badań poligraficznych. Z kolei SSO Grzegorz Maciejowski z Sądu Okręgowego w Rzeszowie, zaznaczył, że niezbędne jest przeprowadzenie szkoleń sędziów z zakresu badań poligraficznych. Według niego środowisko sędziowskie nie ma wystarczającej wiedzy na temat tych badań, ich wartości diagnostycznej i dowodowej, co powoduje, że w praktyce sądowej zlecenie przeprowadzenia takich badań następuje dużo rzadziej niż w państwach Europy Zachodniej.

W toku dyskusji uczestnicy podkreślili, że debata na temat badań poligraficznych nie może ograniczać się wyłącznie do aspektów prawnych i technicznych, ale powinna uwzględniać także dorobek psychiatrii, psychologii, seksuologii oraz biologii i statystyki. Dopiero wszechstronne spojrzenie na zachowanie się człowieka, w tym na kłamstwo jako sposób jego zachowania, pozwoli na sformułowanie optymalnych metod detekcji nieszczerości.