Drugie posiedzenie Polsko-Ukraińskiego Klubu Konstytucjonalistów

Drugie posiedzenie Klubu, które odbyło się w dniach 29 września - 1 października 2008r. w Sieniawie, zostało poświęcone prawu wyborczemu. Jego współorganizatorami byli: Wyższa Szkoła Prawa i Administracji w Przemyślu, Uniwersytet Narodowy „Akademia Kijowsko-Mohylańska” z Kijowa oraz ukraiński Instytut Prawa Wyborczego. Posiedzenie otworzyli prof. dr hab. Jerzy Posłuszny Rektor WSPiA w Przemyślu oraz współprzewodniczący Klubu profesorowie W.Skrzydło i W.Szapował.  Zostało ono podzielone na cztery sesje. Trzy pierwsze polegały na wygłoszeniu jednego referatu ze strony polskiej i jednego ze strony ukraińskiej, a czwarta obejmowała dyskusję.

W pierwszej sesji prof. dr hab. Mirosław Granat przedstawił referat na temat - Zasada wolnych wyborów parlamentarnych w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, a prof. Wołodymyr Szapował referat pod tytułem – Ewolucja systemu wyborów parlamentarnych i prezydenckich w kontekście orzecznictwa Sądu Konstytucyjnego Ukrainy.

Druga sesja to referaty prof. dr hab. Krzysztofa Skotnickiego – Jedno czy wielomandatowe okręgi wyborcze? oraz prof. dr hab. Mykoły Kozjubry – Zasada zwierzchności prawa  a reforma systemu wyborczego.

W trzeciej sesji referaty na temat, Ewolucja metod ustalania wyników wyborów do organów stanowiących samorządu terytorialnego /1990-2008/, wygłosił prof. dr hab. Jerzy Buczkowski, a referat na temat, Główne problemy reformowania systemu wyborczego Ukrainy dr Jurij Kljuczkowskyj.

Profesor Granat przeprowadził analizę orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka powstałego w związku ze stosowaniem art. 3 Protokołu dodatkowego do europejskiej Konwencji praw człowieka i podstawowych wolności, który stanowi, że: „[…] Wysokie Układające się Strony zobowiązują się organizować w rozsądnych odstępach czasu wolne wybory oparte na tajnym głosowaniu, w warunkach zapewniających swobodę wyrażania opinii ludności w wyborze ciała ustawodawczego”. Zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przepis ten ustanawiając zasadę wolnych wyborów wskazuje ogólne wartości, które powinny być uwzględnione przy konstruowaniu systemu wyborczego ale jednocześnie wynikają z niego podmiotowe prawa wyborcze jednostki. 

Profesor W. Szapował w konkluzji swojego wystąpienia stwierdził, iż podstawowy problem jaki przewija się w orzecznictwie Sądu Konstytucyjnego Ukrainy w związku z oceną aktów prawnych dotyczących systemu wyborczego to problem „demokratyczności” wyborów. Jego zdaniem obowiązek przeprowadzania demokratycznych wyborów wynika z art. 1 Konstytucji Ukrainy, w którym między innymi jest mowa o tym, że Ukraina to państwo demokratyczne. Zauważył, iż mimo że w art. 69 Konstytucji  ustrojodawca ukraiński za równorzędne formy urzeczywistniania woli Narodu uznał wybory oraz referendum, to jest pomiędzy nimi zasadnicza różnica. Istnieje konstytucyjny obowiązek organizacji i przeprowadzenia wyborów, a w odniesieniu do referendum i innych form demokracji bezpośredniej takiego wymogu nie ma^[1].

Profesor Skotnicki podsumowując swoje wystąpienie jednoznacznie opowiedział się za wyborami proporcjonalnymi i wielomandatowymi okręgami wyborczymi. Jest on zadania, że system ten znacznie mniej deformuje rzeczywisty wynik głosowania, a można w niego włączyć rozwiązania sprzyjające powstaniu stabilnej większości (np. wybór odpowiedniej z technik przeliczania głosów na mandaty czy ustanowienie progów wyborczych). Uważa, że z okręgów jednomandatowych można korzystać, ale tylko w rozwiązaniu, w którym o liczbie mandatów przypadających poszczególnym partiom politycznym rozstrzyga się proporcjonalnie. Sytuacja taka jest możliwa w przypadku systemów wyborczych określanych jako mieszane (kombinowane). Podział mandatów odbywa się w nich w dwóch (czy nawet więcej) fazach czy na dwóch (więcej) poziomach. Najpierw mandaty uzyskiwane są w okręgach jednomandatowych zgodnie z regułą większościową, zaś w drugiej fazie proporcjonalnie w wielomandatowych okręgach wyborczych. W przypadku decyzji o przeprowadzaniu wyborów proporcjonalnych wyłącznie w okręgach wielomandatowych prof. Skotnicki uważa za konieczne ustanowienie w konstytucji minimalnej liczby mandatów przypadających na okręg wyborczy. Celem takiego rozwiązania byłoby zapobieżenie manipulowania dolną granicą liczby mandatów dla doraźnych korzyści politycznych.

Profesor Kozjubra zajął się oceną zapowiadanej reformy prawa wyborczego na Ukrainie z punktu widzenia przestrzegania zasady praworządności. Krytycznie ocenił obowiązujące prawo wyborcze. Stwierdził także, iż jego zdaniem, siły polityczne reprezentowane w Radzie Najwyższej Ukrainy nie dążą do usunięcia defektów istniejącego systemu wyborczego. Analizując projekt ustawy „O wniesieniu zmian  do ustawy Ukrainy o wyborach deputowanych ludowych Ukrainy” zgłoszony przez deputowanych ludowych Ukrainy A. Portonowa i O. Ławrynowicza ( projekt przewiduje między innymi wybory deputowanych w dwóch turach), uznał go za „wątpliwy z punktu widzenia zgodności z Konstytucją Ukrainy” i „bardzo sporny z pozycji zasady praworządności”^[2].

Przedmiotem wystąpienia profesora Buczkowskiego było ukazanie zmian dokonywanych w polskich ordynacjach samorządowych w zakresie metody ustalania wyników wyborów. W swoim referacie Profesor przedstawił, obok terminów dokonywanych zmian, podmioty występujące z propozycjami regulacji określonej metody oraz przyczyny dokonywanych modyfikacji, jak również towarzyszące tym wydarzeniom debaty parlamentarne. W analizowanym okresie w wyborach samorządowych w Polsce stosowano na przemian metody Saint-Laguë i d’Hondta. Referat profesora Buczkowskiego ukazał, między innymi, polityczne motywy jakimi kierowali się parlamentarzyści dokonując kolejnych zmian systemu ustalania wyników wyborów.

Dr  Kljuczkowskyj – deputowany ludowy Ukrainy i prezes Instytutu Prawa Wyborczego,  w swoim obszernym wystąpieniu poruszył wiele problemów związanych z reformą systemu wyborczego Ukrainy. Między innymi zajął się kwestią konstrukcji okręgów wyborczych, zasadami głosowania oraz zasadami ustalania wyników wyborów. Przedstawił wiele różnych możliwości, spośród których może wybrać ustawodawca ukraiński kształtując system wyborczy. Jego zdaniem dokonanie właściwego doboru mechanizmu wyborczego wymaga spełnienia trzech rodzajów wymogów – „prawnegotem wyborczy.racści spośród których może wybrac ustawodawcca (konstytucyjności), politologicznego (racjonalności) i społecznego (sprawiedliwości).”^[3]

W czasie czwartej sesji przeprowadzono wielowątkową dyskusję. Poruszano w niej nie tylko kwestie omawiane w referatach ale także inne problemy związane z szeroko rozumianym systemem wyborczym. Głos zabierali między innymi:  prof. Oleg Marceljak, prof. Wiesław Skrzydło, prof. Petro Steciuk, prof.Andrzej Szmyt, prof. Mykoła Jakimczuk, prof. Artur Korobowicz, dr hab. Irina Zawerucha, prof. Paweł Sarnecki, doc. Wasyl Kiselycznyk, prof. Zbigniew Witkowski, dr Igor Koliuszko, prof. Anna Łabno i prof. Zdzisław Jarosz.

Naukowe efekty konferencji zostały opublikowane w monografii Problemy prawa wyborczego Polski i Ukrainy, Materiały drugiego posiedzenia Polsko-Ukraińskiego Klubu Konstytucjonalistów (Sieniawa 29 września – 1 października 2008r.), (red.) W.Skrzydło, W.Szapował, K.Eckhardt,  Przemyśl 2010

Zobacz także: http://wspia.eu/uczelnia/aktualnosci/291,go-cili-my-wybitnych-konstytucjonalist-w-z-ukrainy-i-polski.html